Την Κυριακή 19 Αυγούστου, μαζί με ένα φίλο (που είναι και «καλλιτεχνικός manager») επισκεφτήκαμε τον Μίκη Θεοδωράκη (μετά από πρόσκλησή του) για να συζητήσουμε τις διασκευές trance που κάνω στη μουσική του. Όμως, αυτό εδώ το ποστ δεν έχει κύριο θέμα του αυτές τις μουσικές διασκευές.
ENGLISH SUMMARY: See the end of this post (under construction).
Είναι γνωστή η μακροχρόνια ενασχόληση του Μίκη Θεοδωράκη με την «Συμπαντική Αρμονία», μία ιδιότυπη θεωρία του, που (όπως λέει) του ήρθε για πρώτη φορά στο μυαλό όταν ήταν περίπου 17 χρονών. Το 2006 έγινε ένα Πανεπιστημιακό Μουσικό Συνέδριο στην Κρήτη (με θέμα αυτή τη θεωρία), στο οποίο ο Μίκης μίλησε για αυτή, όπως και πολλοί επιστήμονες και καλλιτέχνες, από όλο τον κόσμο.
Δυστυχώς, ένα μέρος του επιστημονικού κόσμου και της διανόησης (ιδίως στη μπλογκόσφαιρα και στο διαδίκτυο) όχι μόνο δεν κατάλαβε καθόλου αυτή τη θεωρία του Μίκη αλλά έσπευσε γρήγορα να την αποκηρύξει και να την καταδικάσει, χωρίς ουσιαστικό λόγο (εκτός από πολιτικές προκαταλήψεις κατά του Μίκη), χλευάζοντας και τσουβαλιάζοντας τη θεωρία της Συμπαντικής Αρμονίας μαζί με όλες τις «ξεπερασμένες ιδεαλιστικές ιδέες» του παρελθόντος.
Κατά την άποψή μου, η θεωρία της «Συμπαντικής Αρμονίας», πολύ περισσότερο από θεωρία (που έχει αξία, έτσι κι αλλιώς, σαν θεωρία, πολύ μεγαλύτερη από όσο νόμισαν ορισμένοι) είναι -πρωτίστως- μία καταγραφή της πρωτογενούς προσωπικής έμπνευσης μέσα στον ψυχισμό του Μίκη, μιας μουσικής έμπνευσης αστείρευτης και αναμφισβήτητης, που προέρχεται από πνευματικές εμπειρίες, δηλαδή από την πλοήγηση του Νου του συνθέτη μέσα στον εσωτερικό του κόσμο (σε αντίθεση με κάθε είδος «μηχανιστικού υλισμού»).
Μεγάλο μέρος της αδυναμίας των επικριτών του Μίκη να κατανοήσουν αυτή τη θεωρία του, οφείλεται πρωτίστως στη δική τους αδυναμία να αντιληφθούν το ρόλο του Εσωτερικού Κόσμου στη μουσική (και στην τέχνη, γενικότερα). Αν κανείς πιστεύει ότι το μυαλό του δεν είναι παρά μία «μηχανή» με εξαρτήματα τα νευρικά του κύτταρα, αποτελεί τότε λογικό επακόλουθο η απόρριψη (σαν «ιδεαλιστικής») οποιασδήποτε θεωρίας προέρχεται από τον εσωτερικό κόσμο και από τον (σε μεγάλο βαθμό ανεξήγητο) Εσωτερικό Πυρήνα του ψυχισμού κάθε ανθρώπου (και έμβιου όντος).
Ακούγοντας το Μίκη να μας μιλάει για τη θεωρία του (και διαβάζοντας κείμενα γι’ αυτή) θυμήθηκα αμέσως έναν… υλιστή διανοούμενο, που -παρά τις υλιστικές καταβολές της σκέψης του- κατάφερε να προσεγγίσει (τόσο πρακτικά όσο και θεωρητικά) αυτό τον (άγνωστο στην επιστήμη) «Πυρήνα του ψυχισμού»: Τον Wilhelm Reich.
Wilhelm Reich, psychoanalyst, died in 1957, with a cloudbuster.
Ο Ράϊχ, ξεκινώντας σαν ψυχαναλυτής και μαθητής του Φρόϋντ (και κομμουνιστής) εξελίχτηκε σε πρωτοπόρο ερευνητή της ανθρώπινης «βιοενέργειας» (που ονόμασε αργότερα «οργόνη«) και έγινε ένας ρηξικέλευθος πρακτικός θεραπευτής πολλών ανθρώπων που έπασχαν από ψυχοσωματικό «μπλοκάρισμα». Η βάση της θεωρίας και της θεραπευτικής πρακτικής του Βίλχελμ Ράϊχ ήταν η ανακάλυψη ενός «Ενεργειακού Πυρήνα» της συνειδητότητας, ο οποίος αποτελεί ανεξάντλητη (και ανεξήγητη) αρχέγονη πηγή κάθε ψυχισμού, αλλά -συνήθως- «μπλοκάρεται» και εγκλωβίζεται κάτω από επιστρώσεις αμυνών και απώθησης, καθώς και διαθλάσεις ή διαστρεβλώσεις (που εκφράζονται σαν ψυχώσεις και νευρώσεις). Δεν ισχυρίζομαι βέβαια, ότι σε όλα όσα είπε ή έκανε ο Ράϊχ, ήταν και απόλυτα σωστός. Μεγάλο μέρος του τεράστιου έργου του έχει επανειλλημένα αμφισβητηθεί ή και απορριφθεί, ιδίως από εκπροσώπους του επιστημονικού κατεστημένου της εποχής του (και της δικής μας). Όμως ένα εξίσου μεγάλο μέρος της θεωρίας και θεραπευτικής πρακτικής του Ράϊχ, απέδωσε αναμφισβήτητους θετικούς καρπούς, μέσα από πολυάριθμα παρακλάδια οπαδών, μελετητών και μαθητών του, που ίδρυσαν πολλές (ο καθένας τη δική του) «σχολές εναλλακτικής ψυχολογίας».
Το ότι ο Μίκης Θεοδωράκης, πολύ νωρίς στη ζωή του, έφτασε σε μία εσωτερική συνειδητοποίηση των πνευματικών του δυνάμεων και της ενεργειακής πηγής της μουσικής του έμπνευσης, δεν μου φαίνεται καθόλου παράλογο ή παράξενο. Το μόνο που με με κάνει να απορώ, είναι ο τρόπος που ο Μίκης… τη γλύτωσε (πολύ φτηνά) από την αναπόφευκτη… ολοκληρωτική απόρριψη αυτής της ανακάλυψης, από τον κοινωνικό και πολιτικό του περίγυρο, σε μία εποχή που το κατεστημένο της Αριστεράς ήταν δογματικά προσηλωμένο στον Υλισμό, ενώ το πνευματικό κατεστημένο της Δεξιάς ήταν δογματικά χριστιανικό. Φαίνεται πως έμαθε πολύ νωρίς και μία άλλη… πολύτιμη εσωτερική ικανότητα (που αναπτύσσουμε λίγο-πολύ όλοι μας, δηλαδή όλοι όσοι έχουμε… «καλλιτεχνικές λόξες»), την ικανότητα του να ΜΗΝ αποκαλύπτει το ΤΙ πραγματικά συμβαίνει μέσα του, ή το ΠΩΣ σκέφτεται στην πραγματικότητα ο ίδιος, για όσα του συμβαίνουν! 🙂
Αν βάλετε τη φράση «Συμπαντική Αρμονία» καθώς και τη λέξη «Θεοδωράκης» στο google θα ανακαλύψετε πληθώρα κειμένων γύρω από αυτή τη θεωρία του Μίκη Θεοδωράκη, μερικά υπέρ της και άλλα εναντίον της (όπως συμβαίνει συνήθως). Εγώ όμως… επειδή «δηλώνω συνθέτης» αλλά και επειδή νοιώθω αρκετά «φευγάτος» ώστε να θεωρώ την Αρμονία του Σύμπαντος (και του Εσωτερικού μας κόσμου) σαν κάτι… σχεδόν αυτονόητο, δεν πρόκειται καθόλου να σας κρύψω την… κραυγαλέα μεροληψία μου, ΥΠΕΡ της θεωρίας του Μίκη! Ακόμη και αν δεν είναι 100% σωστή σε όλες τις λεπτομέρειές της, η θεωρία του Μίκη μου φαίνεται αρκετά εύλογη, αρκετά γνώριμη (στη δική μου εμπειρία) και εντελώς συμβατή με ένα σωρό… άλλες θεωρίες. που διατυπώθηκαν κατά καιρούς. αλλά δεν έχουν ακόμη «ωριμάσει» στο βαθμό της πλήρους αποδοχής από το επιστημονικό κατεστημένο της εποχής μας. Θα σας αναφέρω π.χ. τη θεωρία των «μορφογενετικών πεδίων» του Rupert Sheldrake, που είναι απόλυτα συμβατή με εκείνη του Μίκη, αλλά και συμβατή με ορισμένες… άλλες απόψεις του Μίκη (που παρεξηγήθηκαν πολύ) στον πολιτικό, ιστορικό και φιλοσοφικό τομέα, π.χ. σε σχέση με την «ελληνικότητα» σαν είδος συλλογικής συνειδητότητας– που μπορεί να εξηγηθεί σαν «μορφογενετικό πεδίο» (εκπλήσσοντας ακόμη και τον… ίδιο το Μίκη, που την αναζήτησε με άλλους τρόπους… αλλού)!
Μία απλουστευμένη περιγραφή της «Συμπαντικής Αρμονίας» που έδωσε ο Μίκης βρίσκεται σε πρόσφατη συνέντευξή του στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία (που αξίζει να διαβάσετε, ΕΔΩ), και μία εκτενέστερη περιγραφή της υπάρχει εδώ .
Επειδή όμως δεν θέλω να νομίσετε ότι… πουλάω τρέλα (ή ότι μεροληπτώ υπέρ της «Συμπαντικής Αρμονίας» λόγω θαυμασμού προς τον Μίκη Θεοδωράκη – πράγμα που θα θεωρούσα διανοητική ανεντιμότητα) παραθέτω (εκτός των προηγουμένων) τη συνέπειά της με μία θεωρία της Μαθηματικής Λογικής, που παρουσιάζεται τώρα σε ξεχωριστό άρθρο (ΕΔΩ) αυτού του blog, ώστε να μην κουράσει, στην πρώτη αυτή παρουσίαση.
Ευλογώντας λοιπόν τα… γένια μου (αν και ξυρισμένα επιμελώς) θα ξεκινήσω από τις ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ του τελευταίου:
Η στιγμή της «δημιουργικής εκκένωσης του Νου» μέσω της μουσικής έκφρασης (που επιστρέφει στον κόσμο την ίδια του την αρμονία) περιγράφεται ποιητικά από τον ίδιο το Μίκη Θεοδωράκη, ως εξής:
κι όλα θα ησυχάσουν και θα σιωπήσουν
ενώ η μεγάλη φωνή του θριάμβου
θα ‘χει υψωθεί σ’ έναν ήχο ασύλληπτο σαν Σιωπή.
(ο «Αφηγητής«, στη Συμφωνία αρ. 1 για τετράφωνη Χορωδία, Ορχήστρα εγχόρδων και σολίστ, Ιανουάριος 1945).
Η μουσική, σαν δημιούργημα καθαρά του εσωτερικού κόσμου, που καταλήγει σαν υπαρκτό γεγονός του εξωτερικού κόσμου, αποτελεί μέθοδο ανανέωσης της εσωτερικότητας (του συνθέτη), αλλά και «εξωτερικό μαγνήτη» της εσωτερικής ενέργειας (κάθε ανθρώπου που την… ακούει).
χμμ…
Τώρα βέβαια… ίσως «την ακούσατε» (κανονικά -χεχε) με όλα αυτά που ξεφούρνισα, αλλά αυτά τα πράματα δεν είναι πια ούτε «φαντασιώσεις» ούτε απλές «διανοητικές κατασκευές». Αποτελούν -αντίθετα- θεμελιώδη και αποδεδειγμένη αντικειμενικά σωστή λογική διαδικασία, που οδηγεί (μεταξύ άλλων) στη μαθηματική απόδειξη όλων των θεωρήματων της Προτασιακής Λογικής «μηδενικού βαθμού» (όπως εξηγείται και στο κύριο site, ΕΔΩ) και σε πολλές άλλες συνέπειες (που μερικές συλλέχτηκαν σαν Bookmarks, ΕΔΩ), ενώ η σπουδαιότητά τους για την «Ενοποίηση Μεταβλητών» ακόμη και στη «Λογική Πρώτου Βαθμού» αναπτύσσεται ΕΔΩ.
Είναι φανερό, ότι δεν είναι μόνο η μουσική όπου συμπαθώ -εύλογα- το πνεύμα του Μίκη Θεοδωράκη. Δεν ταυτίζομαι όμως σε όλα μαζί του. Π.χ. θεωρώ την συλλογική συνειδητότητα (και την Ελληνικότητα σαν συγκεκριμένη μορφή της) σαν κάτι σημαντικά διαφορετικό από εκείνες τις παραμέτρους που εξιστορεί ο Μίκης στο ενδιαφέρον βιβλιαράκι του «Ελληνικότητα και διανόηση» (το οποίο μας έκανε και την τιμή να μας το χαρίσει, μαζί με αφιέρωση, όταν τον επισκεφτήκαμε). Αν και συμφωνώ σε πολλά που γράφει, σε κάποια άλλα προκύπτουν -τώρα- ενδιαφέρουσες νέες πτυχές του «προβλήματος» και εντελώς νέες «λύσεις». (Mία πρώτη απόπειρα προσέγγισης σε παρόμοιο θέμα έκανα ήδη σε προηγούμενο ποστ, τον περασμένο Μάρτιο: Η Συλλογική Αρμονία των Πολλαπλών Μορφών και ο Μίκης Θεοδωράκης).
Γι’ αυτό, ελπίζω ότι θα βρεθεί χρόνος, σε μελλοντικό ποστ να αναφερθώ στο βιβλίο αυτό του Μίκη (το οποίο έγραψε μαζί με το Γιώργο Κοντογιώργη), απαλύνοντας και ένα σημαντικό μέρος της γνωστής έντασης ή διάστασης απόψεων ανάμεσα σε ορισμένους επικριτές του Μίκη και… τον ίδιο!
ENGLISH SUMMARY:
The theory of Cosmic Harmony, created by the Greek composer Mikis Theodorakis, was discussed comparatively with other theories, such as Ruper Sheldrake’s «Morphogenetic fields» and Wilhelm Reich’s «Orgone Energy», in this post.
Mikis Theodorakis and Syntesizers’ collage
Related articles
- Scientist’s Ideas on Sex Re-Examined [via Zemanta]
- Sexual Energy Research Gets A Second Look [via Zemanta]
.
OMADEON 
Χτύπησες τώρα φλέβα με αυτό το ποστ. Και νομίζω πως είναι κάτι που το έχουν αντιληφθεί όλοι όσοι ασχολούνται με μουσική, και όχι μόνο. Θα παραθέσω τα αγαπημένα μου παραδείγματα:
Ο Beethoven, όταν έγραφε το κονσέρτο του για βιολί, βρέθηκε κάποιος να του πει πως το μέρος είναι πολύ δύσκολο για να το παίξει οποιοσδήποτε βιολιστής της τότε εποχής. Η απάντηση του Beethoven ήταν «και τι με νοιάζει εμένα το κακομοιριασμένο του βιολί όταν εγώ μιλάω με το Θεό;»
Από την άλλη, ο Keith Richards έχει προτείνει σε όσους γράφουν τραγούδια: «Έχετε πάντα δίπλα σας, όταν κοιμάστε, ένα κασσετόφωνο. Εκεί, λίγο πριν κοιμηθείτε, θα δείτε να κυκλοφορούν πολλά τραγούδια. Δεν είναι κανενός, υπάρχουν εκεί, ελεύθερα, περιμένοντας κάποιον να τα μαζέψει. Το Satisfaction γράφτηκε με αυτόν τον τρόπο!»
Αλλά και ο Σεφέρης, προτιμούσε την έκφραση «όταν μου δόθηκε ένα ποίημα» αντί για «όταν έγραψα».
Όσο για τον Reich, η οργόνη και πιο πολύ τα βιόνια (τα οποία έχουν απορριφθεί) αν επαναπροσδιορίζονταν ίσως να έλυναν πολλά προβλήματα της επιστήμης γύρω από το φαινόμενο της ζωής.
Κουσουράτε
Ο Μπετόβεν δεν είπε Θεός, αλλά Έμπνευση! Τς τς τς…
Δύσκολα πράγματα Ομαδεόν.
Νομίζω όμως ότι όλα τελικά είναι οι δυνατότητες του ανθρώπινου μυαλού. Όπως η ικανότητα για γλωσσική επικοινωνία μας διαφοροποιεί από τα άλλα ζωϊκά είδη.
Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έρχεται κάπου από ψηλά ή από κάπου αλλού. Γιατί η συμπαντική αρμονία θα έπρεπε να ισχύει για όλους τους οργανισμούς και όχι μόνο τον άνθρωπο.
Έτσι είχε πει ο Ludwig Van, ε;
Ρίξε το φταίξιμο στον Βιλερμόζ – έτσι το είχε αποδώσει.
Ο Βιλερμόζ είναι ένας θλιβερός θρησκόληπτος και η Ιστορία του, από τις χειρότερες που υπάρχουν.
Καλησπέρα!
@Κουσουράτο
Θα συμφωνήσω με σένα ΚΑΙ με το Μπετόβεν.
Τι θεός, τι έμπνευση; Για μας τους… αγνωστικιστικούς πανθεϊστές, είναι ΕΝΑ και το ΑΥΤΟ.
@Πάρη, είπες
Νομίζω όμως ότι όλα τελικά είναι οι δυνατότητες του ανθρώπινου μυαλού.
Όπως η ικανότητα για γλωσσική επικοινωνία μας διαφοροποιεί από τα άλλα ζωϊκά είδη.
«Ολα»? Λίγο χλωμό μου φαίνεται.
«Γλωσσική επικοινωνία»? Εδώ… η Γραμματική του DNA (Variable String Grammar) αποδεικνύει ότι ο γενετικός κώδικας είναι Εξυπνη Γλώσσα, ΠΟΛΥ πιο έξυπνη και εκφραστική από την ανθρώπινη.
Και τα δελφίνια πιθανότητα έχουν τη δική τους «ανθρώπινη γλώσσα» (ήδη έχουν ονόματα, τα οποία δίνουν το ένα στο άλλο και καλούν το ένα το άλλο με προσωπικά ονόματα!!)
Επομένως, όταν είπες:
Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έρχεται κάπου από ψηλά ή από κάπου αλλού.
-Οχι, έρχεται ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΣΑ προς τα έξω. Inside Matter is Space.
Και όταν είπες
Γιατί η συμπαντική αρμονία θα έπρεπε να ισχύει για όλους τους οργανισμούς και όχι μόνο τον άνθρωπο.
Μα ΒΕΒΑΙΩΣ και ισχύει για κάθετι και για όλους τους οργανισμούς. Το μόνο που απαιτείται για να γεννηθεί είναι μια Διάκριση ανάμεσα σε Εσωτερικό και Εξωτερικό Διάστημα (κατά Brown). Κάθετι είναι «θεός».
JustAnotherGoneoff:
Πες μας περισσότερα, να τον αποκηρύξουμε.
Ως σουρρεαλιστής αγνωστικιστικός πανθεϊστής, συχαίνομαι κάθε θρησκόληπτο!
@omadeon
Έτσι όπως το εξήγησες το κατάλαβα κάπως καλύτερα.
Αλλά η επικοινωνία σε ορισμένα είδη δεν μπορεί να συγκριθεί με του ανθρώπου. Προς το παρόν τουλάχιστον 🙂
Στην πρόταση με τον άνθρωπο: «Όλα» εννοώ όσα έχουν επιτευχθεί. Δεν ερμηνεύω όπως και εσύ άλλωστε τίποτα ως θεϊκά δημιουργημένο. Το ταλέντο του Θεοδωράκη ή του Μπετόβεν είναι ανθρώπινο/φυσικό. Ο Θεοδωράκης κάπου του δίνει μια μεταφυσική/υπερφυσική έννοια. Ενώ ήθελα να τονίσω ότι τελικά είναι μέσα στις δυνατότητες της φύσης.
Πάρη,
φυσικά και είμαστε σύμφωνοι (και σε συζητήσεις στο παρελθόν) στο ότι η «μεταφυσική» των παπάδων και των θρησκόληπτων είναι όχι μόνο λάθος, αλλά και βλαβερό (για την ανθρωπότητα) λάθος.
Αλλά… αν έχεις προσέξει όσα λέω κατά καιρούς (όταν δεν τα… παραλέω) τείνω σε μία αντιμετώπιση που δεν είναι ΟΥΤΕ ιδεαλιστική, ΟΥΤΕ υλιστική. ΟΥΤΕ μεταφυσική (με την «κλασσική» θεολογική έννοια) ΟΥΤΕ «αντι-μεταφυσική» (με μία έννοια «δογματικού υλισμού» που εθελοτυφλεί σε όσα δεν μπορεί να εξηγήσει).
Θα σε παραπέμψω, για παράδειγμα, σε κάτι που… είναι πολύ πιθανό να σε συναρπάσει: Τις έρευνες που διεξάγει το «Boundary Institute»
http://www.boundary.org/
γύρω από μία «εναλλακτική Φυσική θεωρία» όπου υπάρχει (μεταξύ άλλων) και μία «λανθάνουσα ασθενής ροή» του Χρόνου προς τα πίσω (από το δικό μας «μέλλον» προς το δικό μας «παρελθόν»):
http://www.boundary.org/causality.htm
Αυτό το ινστιτούτο νομίζω ότι το διευθύνει ο Richard Shoup, ιδρυτής και του φόρουμ (όπου συμμετέχω από το 2003) «Laws of Form Forum»:
http://tech.groups.yahoo.com/group/lawsofform/
Τα δικά μου παλιά ποστς σε αυτό το σοβαρό επιστημονικό φόρουμ είναι
http://omadeon.com/writings/lof_forum.html
Και τα πιο πρόσφατα (πολύ σημαντικά) ποστς τα βρίσκεις στο ίδιο το φόρουμ αν γίνεις μέλος (δωρεάν και μέσα σε 2 λεπτά).
Για μένα αυτό που λέμε «φυσικό» και αυτό που λέμε «μεταφυσικό» είναι δύο όψεις του ιδίόυ πράγματος. Δηλαδή κρατάω το μυαλό μου ανοιχτό για σοβαρές καινοτομίες στην επιστήμη, που εξηγούν τα (μέχρι τώρα) ανεξήγητα. Πάντως, ακόμη κι έτσι, το βασικό μυστήριο της δικής μας συνείδησης παραμένει ανεξήγητο σε ορισμένες εκφάνσεις του, και αντανακλά επίσης (αυτό το ανεξήγητο) και στις φυσικές μας θεωρίες (π.χ. στο ρόλο του παρατηρητή που αναστατώνει το παρατηρούμενο και την «προβλέψιμη» κβαντομηχανική). Δυστυχώς βέβαια δεν είμαι φυσικός, αλλά τουλάχιστον στη Λογική, η δουλειά που κάνω δείχνει συναρπαστικά πράγματα που ανατρέπουν τις μηχανιστικές «φυσικές» αντιλήψεις μας. Κι αυτό συμβαίνει διότι ΟΛΗ η λογική εξάγεται πλέον σαν συνέπειες ή θεωρήματα με βάση αξιώματα που θέτουν τον Εσωτερικό χώρο ή κόσμο στη βάση κάθε λογικής συνεπαγωγής, ανατρέποντας ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ την λεγόμενη «αιτιότητα», π.χ.
http://multiforms.netfirms.com/multiforms_1.html#implication
Τελειώνω διαβεβαιώνοντάς σε ότι δεν έχω… μεταφυσικές βλέψεις. Δηλαδή, ΟΥΤΕ το φόβο του θανάτου πάω να καταπολεμήσω, ΟΥΤΕ κανέναν «προσωπικό θεό» πάω να δικαιώσω, ΟΥΤΕ κάποια εξωγήϊνα όντα πάω να προσεγγίσω, ΟΥΤΕ το μυαλό μου να «φτιάξω» με παραμυθιάσματα. Περιοδικά όπως το «ανεξήγητο» με αφήνουν παγερά αδιάφορο και με κάνουν να βαριέμαι πολύ.
Βρίσκω όμως την ΙΔΙΑ τη ζωή, συναρπαστική, μυστηριώδη, σε μεγάλο βαθμό ανεξήγητη, και ταυτόχρονα εξηγήσιμη (σε κάποιο βαθμό αλλά όχι εντελώς). Ζω κάθε μέρα αυτό τον τρόπο σκέψης και όρασης, και με εμπνέει αφάνταστα. Αλλά σε θέματα θεολογίας υποστηρίζω τον Richard Dawkins και κάθε τίμιο επικριτή των θρησκειών.
Αυτό που λέμε «θεός» είναι Ενέργεια και Συνείδηση που νομίζω ότι βρίσκεται ΜΕΣΑ μας, ΜΕΣΑ στην ύλη, και παντού. Ετσι δηλώνω ταυτόχρονα αγνωστικιστής και πανθεϊστής. Αλλά καλό είναι να εξηγήσουμε αυτές τις έννοιες και να αποδομήσουμε τα δόγματα που τις καταδυναστεύουν.
Ο Μίκης τέλος, από όσα καταλαβαίνω, έχει ΠΕΡΙΠΟΥ παρόμοιες ιδέες μέσα του. Δεν μπορώ να μιλήσω για λογαριασμό του, αλλά κατανοώ ότι είναι ένας δημιουργός που ΖΕΙ το μυστήριο και το ανεξήγητο μέσα του, ΧΩΡΙΣ να καταφεύγει σε εύκολες «δογματικές θεολογικές λύσεις». Απλώς μιλάει (όταν το κάνει δημόσια) τη γλώσσα ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ, όχι τη δική του. Τουλάχιστον έτσι τον καταλαβαίνω εγώ (κι ας με συγχωρήσει αν δεν τον καταλαβαίνω πλήρως).
Η ουσία είναι κατά πόσον μπορούμε να προσεγγίσουμε προσωπικότητες και μυαλά ανάλογα με αυτά του Θεοδωράκη ή του Μπετόβεν. Το μόνο σίγουρο είναι ότι από έλκουν αυτή την τεράστια έμπνευσή τους.
Γιάννη,
είμαι πάντα υπέρ της άποψης ότι ΚΑΘΕ άνθρωπος κρύβει μέσα του έναν (δυνάμει-) καλλιτέχνη, έναν Θεοδωράκη ή έναν Μπετόβεν, που… δεν του δόθηκε η ευκαιρία να εκφραστεί και να δημιουργήσει, αλλά κάτω από κάποιες άλλες συνθήκες (προσωπικές και κοινωνικές) ίσως αυτό να γινόταν, οπότε θα… ζούσαμε σε μία κοινωνία ιδιοφυϊών.
Μπορεί έτσι να… ευλογώ και τα γένια μου (σαν καλλιτέχνης) αλλά σίγουρα δεν αδικώ κανέναν, ούτε υιοθετώ κανέναν επικίνδυνο ελιτισμό. Επικίνδυνο θα ήταν να αποκλείσουμε τους άλλους από τις δυνατότητές τους. Αν -τώρα- δεν υλοοποιούν οι ίδιοι αυτές τις δυνατότητες, σίγουρα δεν φταίμε εμείς (που είμαστε έτοιμοι και θα χαιρόμασταν αν γινόταν κάτι τέτοιο).
Κοντολογίς, ΜΠΟΡΟΥΜΕ να προσεγγίσουμε προσωπικότητες και μυαλά σαν το Θεοδωράκη και τον Μπετόβεν… ανακαλύπτοντάς τους ΜΕΣΑ μας. 🙂
υ.γ.
Κι ένα μικρό δείγμα της _ταπεινότητας_ που έχει ο ίδιος ο Μίκης στις θεωρίες του, είναι ο τρόπος που προσεγγίζει το πρόβλημα της μουσικής έμπνευσης / δημιουργίας, όχι μόνο σε επαγγελματίες αλλά σε… οποιονδήποτε:
«Θα έλεγα ακόμα ότι το απλό τραγούδι που βασίζεται σε μια απλή μελωδία έχει τη γνησιότητα του αποτελέσματος μιας πνευματικής «συνουσίας», γιατί είναι γυμνό, χωρίς τα στολίδια της εγκεφαλικής επεξεργασίας των έντεχνων μουσικών σε περιπτώσεις όπου το μουσικό υλικό που χρησιμοποιούν δεν προέρχεται από τη διαδικασία της «γονιμοποίησης», δεν είναι δηλαδή αποτέλεσμα πνευματικής «γένεσης» αλλά προϊόν εγκεφαλικής κατασκευής. Η Μελωδία που γίνεται τραγούδι στα χείλη των λαών είναι ένα ωραίο κορίτσι γυμνό στην άμμο κάτω από τον εκτυφλωτικό ήλιο, που αποκαλύπτει όλες τις λεπτομέρειες της ομορφιάς του. Ενώ πολλά βαρύγδουπα συμφωνικά κατασκευάσματα απλώς προσπαθούν να καλλωπίσουν άσχημες γριές που χρειάζονται βαφές και στολίδια, και κυρίως ημίφως, για να κρύψουν την ασχήμια τους».
-Μίκης Θεοδωράκης, συνέντευξη στην «Ε»,
http://www.enet.gr/online/online_print?id=16943272
Τέλος, όσον αφορά (αγαπητέ Κουσουράτε) τη σύνδεση που αποτόλμησα με τις ιδέες του Βίλχελμ Ράϊχ, αυτή φαίνεται πιο καθαρά σε εκείνο το σημείο που γράφει ο Ράϊχ (δεν θυμάμαι σε ποιό βιβλίο του) ότι «ο καλλιτέχνης εμπνέεται από την αθωράκιστη επαφή του Πυρήνα του με το Σύμπαν, από το ΛΙΒΑΔΙ και όχι από το ΘΕΑΤΡΟ» (σε ένα κεφάλαιο με τίτλο «Το Θέατρο και το Λιβάδι», όπου παρομοιάζει τον θωρακισμένο κόσμο των «Ανθρωπάκων» με μία -στείρα- Σκηνή Θεάτρου, όπου παίζουν τα καραγκιοζιλίκια τους, ενώ το ‘πραγματικό σύμπαν’ είναι σαν ‘Λιβάδι’ που είναι ΜΕΣΑ στη φύση και σε επαφή με τον Πυρήνα κάθε όντος).
@omadeon
δεν είπα ότι εσύ έχεις μεταφυσικές ανησυχίες ,αλλά ότι όπως τα είπε ο Μ.Θ στη συνέντευξη έδιναν ισχυρής νότας μεταφυσικής.
@Πάρη (χεχε)
Εγώ λέω ότι ΕΧΩ μεταφυσικές ανησυχίες, όπως όλοι μας, αλλά… δεν ενδίδω στους πειρασμούς της «εύκολης λύσης» που μας προσφέρουν οι θρησκείες και διάφορα άλλα δόγματα.
Εξαρτάται, βέβαια, ΤΙ εννοούμε με «μεταφυσικές ανησυχίες». Οταν π.χ. μπερδεύονται με καθαρά υπαρξιακές ανησυχίες γίνεται μεγάλο μπάχαλο, αν δεν προσέξει κανείς.
Ο Μίκης έχει μία τάση να μιλάει στους άλλους χρησιμοποιώντας τη δική τους γλώσσα, και όχι τη δική του. Στην ομιλία του (το επόμενο ποστ) ίσως βρείς περισσότερα στοιχεία που θα ικανοποιήσουν τη δική σου αισθητική αντίληψη, αφού εκφράζεται με περισσότερο δικούς του όρους.
Όλοι μας έχουμε μεταφυσικές αγωνίες, είναι ίδιον των ανθρώπων από αρχαιοτάτων χρόνων, αυτός είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίο παρουσιάστηκαν οι θρησκείες. Από εκεί και πέρα είναι ζήτημα του καθενός μας αν μπορεί ή όχι να εκφραστεί μέσα από κάθε θρησκεία καιπως κινείται στον συγκεκριμένο χώρο.
@akamas
Συμφωνώ – φυσικά. Εξάλλου ας μην μπερδεύουμε αρχέγονους και υπαρξιακούς φόβους με τη «μεταφυσική αναζήτηση». Σε πολλούς ανθρώπους δεν έχει καμία σχέση η μεν με τα δε. Σε άλλους ανθρώπους (πάλι) η μεταφυσική διάσταση έχει άμεση σύνδεση με την ΕΜΠΕΙΡΙΑ τους, όπως πιστεύω ότι συμβαίνει στο Μίκη θεοδωράκη (και σε πολλούς που κάνουν μουσική).
Και αν η θρησκεία μπορεί να μετατραπεί σε δυνάστη, το ίδιο και η καταπίεση της λεγόμενης «θρησκευτικής έκστασης ή εμπειρίας». Ας σημειωθεί ότι (στο άλλο ποστ, ΕΔΩ, «Η Συμπαντική Αρμονία του Μίκη Θεοδωράκη σαν Ανοιχτό Σύστημα Ιδεών στον 21ο αιώνα (1)») ο Μίκης τονίζει τη στενή σύνδεση ανάμεσα σε αυτό το είδος εμπειρίας και στο διονυσιακό – οργιαστικό στοιχείο, όπως βιώθηκε από τα αρχαία μυστήρια (αλλά και γενικότερα από διάφορες «τελετουργίες» φυλών). Σήμερα, αυτό το ρόλο τον παίζει και ο χορός!
Π.χ. δες την τρομερή συνάφεια και ομοιότητα, μεταξύ των περιγραφών που δίνει ο Μίκης Θεοδωράκης για τις διονυσιακές τελετές των αρχαίων (στο επόμενο ποστ):
https://omadeon.wordpress.com/2007/08/23/cosmic_harmony2/
…και την περιγραφή κάποιου «Φαύλου» για το σύγχρονο «τελετουργικό χορό» Trance/Rave:
https://omadeon.wordpress.com/2007/07/14/unit-trance2/
@omadeon
Σαφέστατα και θα πρέπει να γίνει πολλή και σοβαρή δουλειά στο συγκεκριμένο θέμα, ιδίως την περίοδο που ακόμη και οι χριστιανοί έχουν ξεσπαθώσει και κάνουν blog δες http://www.pneymatiko.wordpress.com. Και το καλό είναι ότι οι άνθρωποι δεν είναι σε θέση να χειριστούν την ελληνική γλώσσα.
Θα το πιάσω το θέμα λίγο διαφορετικά.
α. Μπορεί να ξέρουμε όλοι την οργανωμένη θρησκεία υπάρχει όμως κι αυτό που λέγεται φυσική θρησκευτικότητα. Εγώ θα μιλήσω μόνο για την τελευταία.
β. Στις φυσικές θρησκείες η (φυσική) θρησκευτική εμπειρεία επιτυγχάνεται μέσω ενός τελετουργικού που τη διευκολύνει. Αλλά -στις ίδιες θρησκείες πάντα- αυτός δε θεωρείται ποτέ ο αποκλειστικός δρόμος. Ισάξιοι δρόμοι είναι η επαφή με τη φύση αλλά και η τέχνη.
Διότι, όπως ξέρει ο καθένας που έχει ασχοληθεί, έστω και λίγο, αλλά ολόψυχα, με κάποια τέχνη, είναι εκείνη η στιγμή που νοιώθεις πως η συνείδησή σου σπάει τα όρια του εαυτού σου, ένα είδος έκστασης το οποίο μάλιστα είναι άκρως εθιστικό – και ωφέλιμο!
Αλλά και όσοι έχουν βρεθεί μπροστά σε μια μεγάλη έκφραση τέχνης, έχουν νοιώσει αυτό το σκίρτημα της ψυχής. Και σίγουρα πολλοί έχουν βρεθεί στην κατάσταση να ακούν μουσική και να «φεύγουν».
Η Τέχνη λοιπόν, υπηρετεί αυτό που (θα έπρεπε να) υπηρετεί η θρησκεία και μάλιστα πιο πιστά από τη θρησκεία, μια και δίνει τη δυνατότητα στον καθένα να βιώσει κάτι πέρα από τον εαυτό του και τελικά να βελτιωθεί ως άνθρωπος.
@Κουσουράτε
Τα σέβη μου. Συμφωνώ και επαυξάνω σε ΟΛΑ όσα είπες.
Τα υπόλοιπα αποτελούν λεπτομέρειες, απόπειρες ορισμών ή διευκρινίσεων, ιδίως στο βαθμό που η διανοητική επεξεργασία αυτών των εμπειριών δεν οδηγεί πάντα όλους τους ανθρώπους στα ίδια ακριβώς συμπεράσματα.
Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που στερούνται της «πρωτογενούς» αυτής μορφής θρησκευτικής εμπειρίας που περιγράφεις. Και αν επιχειρήσουν να την αναπληρώσουν με διανοητικές έννοιες ή με δόγματα, δημιουργούνται πολλά μπερδέματα.
Επίσης ας μην ξεχνάμε ότι οι ηγέτες και εκπρόσωποι των Οργανωμένων Θρησκειών ΠΟΛΥ σπάνια ανέχονται «καλλιτεχνικού τύπου αποκλίσεις» και (ιστορικά μιλώντας) εξολόθρευσαν πολλούς από εμάς σαν αιρετικούς.
Οπωσδήποτε, ο Θεοδωράκης αποπειράται πολλές φορές να μιλήσει για τη θρησκευτική εμπειρία του, όπως την περιγράφεις, αλλά το κάνει (1) σε έναν πληθυσμό που δεν έχει απαραίτητα τέτοιες εμπειρίες, και (2) με τη γλώσσα αυτού του πληθυσμού, των μέσων ενημέρωσής του, κ.ο.κ. Αυτή είναι και η ρίζα όλων των παρεξηγήσεων νομίζω, άδικων φημών, κ.ο.κ.
Στο μεταξύ οι «ξεροί διανοούμενοι» βλέπουν μόνο τις λέξεις, αδυνατούν να κατανοήσουν την εμπειρία που τις γεννάει, και το μπέρδεμα γίνεται χειρότερο. Αργά ή γρήγορα αναμένω να μπει ΚΑΙ εδώ κάποιος από αυτούς και να… αρχίσει κατηγορητήρια κατά του Μίκη (που είναι βαρετό να καθήσω να ξεδιαλύνω και να αναιρέσω), αλλά αν τον ρωτήσεις ΤΙ νομίζει ότι ισχύει για τη «θρησκευτική εμπειρία της τέχνης» ΔΕΝ θα ξέρει (ο «ξερός διανοούμενος») να σου απαντήσει τίποτα (ΟΥΤΕ και δημιουργεί τίποτα). Θυμάμαι π.χ. στην περίφημη «συνάντηση της Θεσσαλονίκης» (όπου είχα παραστεί) μία ΑΣΧΕΤΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ δασκάλα φιλολογίας, να… απαγγέλλει επιλεκτικά ορισμένα εδάφια του Οδυσσέα Ελύτη που υποτίθεται ότι αποδείκνυαν την ‘αντιδραστικότητά του’, αλλά ο ΤΡΟΠΟΣ που τα απήγγειλε ήταν ΤΟΣΟ πολύ γελοιωδώς ΞΕΝΕΡΩΤΟΣ ώστε άρχισα να κινούμαι πέρα δώθε τραβώντας τα μαλλιά μου (και τελικά δεν της είπα τίποτε, γιατί θα ήταν ανώφελο).
Εφτασε δηλαδή η εποχή που οι ΞΕΡΟΙ και ΞΕΝΕΡΩΤΟΙ και ΑΤΕΧΝΟΙ δογματικοί «κριτές της τέχνης» περνάνε τους ποιητές και τους μουσικούς από δίκες… νομιμοφροσύνης προς την Πολιτική Ορθότητα.
Και παρόλο που… πολυλόγησα υπερβολικά, πιθανολογώ αγαπητέ Κουσουράτε ότι θα συμφωνήσεις με το εξής (νέο) συμπέρασμά μου:
Η έλλειψη κατανόησης της πνευματικής ή «φυσικής» θρησκευτικής εμπειρίας που προσφέρει η τέχνη (τόσο σε δημιουργούς όσο και σε δέκτες της), είναι ένα νέο, θεμελιώδες μεγάλο πρόβλημα του πολιτισμού μας, και είναι φυσικό επακόλουθο της αυξανόμενης αλλοτρίωσης από την φυσική αυτή διάσταση της Εμπειρίας. Μεγαλώνουν άνθρωποι που είναι διανοητικά 100% οπλισμένοι και ικανοί να «καταρρίψουν» κάθε «μεταφυσικό δόγμα» (πράγμα πολύ καλό – από ΑΥΤΗ την άποψη) αλλά οι οποίοι… δυστυχώς είναι ενίοτε αλλοτριωμένοι και στερημένοι από την «πρωτογενή» ή «φυσική» μορφή πνευματικότητας που η τέχνη κατάφερε να διασώσει, σε πείσμα των δογματικών «κυνηγών μαγισσών» (των οργανωμένων θρησκειών κλπ).
Γι’ αυτό είναι ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ οι άνθρωποι που (δικαίως) απορρίπτουν πια τις οργανωμένες θρησκείες και τους δογματισμούς, να εντρυφήσουν ΠΙΟ πολύ στην τέχνη, να διασώσουν την εμπειρία (πρωτίστως τη ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ), και να κατανοήσουν ότι δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει ΠΑΝΤΑ κάποια «λογική εξήγηση» για το κάθετι (ΙΔΙΩΣ για όσα είναι της Εμπειρίας).
Η δική μου διπλή ενασχόληση, τόσο με τη Μουσική όσο και με τη Λογική, με βοήθησε να κατορθώσω μία κατανόηση που ΔΕΝ περιμένει πάντα να έχει «λογική εξήγηση» για κάθε εμπειρία, αφού η Λογική η ίδια (τώρα πια) ανάγεται ΑΚΡΙΒΩΣ στην εμπειρία, δηλαδή στην ΑΜΟΡΦΗ εμπειρία του «Εσωτερικού Χώρου» όπου ανάγονται και απεικονίζονται όλες οι μορφές που αντιλαμβανόμαστε. Ευελπιστώ ότι έτσι είμαστε στο σωστό δρόμο του να πάψει όχι μόνο κάθε δογματισμός αλλά επίσης να σταματήσει και η «αλαζονεία της μηχανιστικής λογικής» (που είναι επίσης η γάγγραινα η οποία καταστρέφει την ευρωστία του αληθινού Ορθολογισμού). Ο Μίκης επιχείρησε να καταδικάσει τον «ξερό» και μηχανιστικό υπερ-ορθολογισμό, τον γεμάτο αλαζονεία ΚΑΙ αλλοτρίωση, με τα δικά του λόγια. Παρεξηγήθηκε βέβαια (ο Μίκης) ότι ρέπει προς τον ανορθολογισμό (πράγμα που δεν νομίζω ότι ισχύει).
Παρόλ’ αυτά παραμένω αισιόδοξος ότι αυτές οι παρανοήσεις θα λυθούν, αποκαλύπτοντας ότι το πρώτιστο μέλημα κάθε υγιούς ορθολογισμού πρέπει να είναι ο Σεβασμός της Εμπειρίας και ο σεβασμός των Ορίων του. Διότι -ΑΚΡΙΒΩΣ- η ίδια η Λογική δεν είναι τίποτε άλλο από τον τρόπο Χάραξης Ορίων μέσα στο Σύμπαν. Και τα όρια αυτά μπορούν να χαραχτούν με ΟΠΟΙΟΝ τρόπο εμείς επιθυμούμε, αρκεί φυσικά να σεβόμαστε τα δικά μας (φυσικά) όρια… Πράγμα που σημαίνει ΕΠΙΣΗΣ, τον ΜΕΓΙΣΤΟ δυνατό σεβασμό για τα όρια των ΑΛΛΩΝ ανθρώπων (δηλαδή της Ελευθερίας τους από κάθε ύπουλη ενδογμάτιση και κάθε καταναγκασμό).
Θα συμφωνήσω με την πρόκληση της τέχνης αλλά θα υπογραμμίσω πως:
α) Στην πραγματικότητα πρόκειται για πολύ παλιά υπόθεση. Στις φυσικές θρησκείες, ας πούμε, τα τελετουργικά συμπεριλαμβάνουν τις τέχνες: μας είναι γνωστή η εικόνα των ινδιάνων που χορεύουν.
β) Για τον παραπάνω λόγο, κάποια μυστικά της έκστασης βρίσκονται στις παραδόσεις κάθε λαού και γι’ αυτό καλό είναι να λαμβάνουμε υπόψη την παράδοσή μας.
Εγώ δεν παύω να υπογραμμίζω το πόσο υπέροχη εμπειρεία ήταν όταν χόρεψα τικ (ποντιακός χορός).
Να υποβάλω κι άλλη μια σκέψη προς προβληματισμό: η φυσική θρησκευτική εμπειρεία επιτυγχάνεται επίσης μέσω της επαφής με τη Φύση. Αυτό το «άνοιγμα του μυαλού» που μας συμβαίνει όταν περπατάμε μέσα στο δάσος π.χ. Ώρες ώρες λοιπόν αναρωτιέμαι μήπως το όφελος των πυρκαγιών για τους παπάδες είναι διπλό! Τόσο το οικονομικό, αλλά και το ότι φράζουν μια διέξοδο από την κατευθυνόμενη θρησκευτικότητα.
Και πάλι συμφωνώ και επαυξάνω, αγαπητέ Κουσουράτε.
Τους Ποντιακούς χορούς τους έχω σε πολλή εκτίμηση (όπως και ορισμένους Κρητικούς).
Ιδού κι ένα «light trance remix» ενός Κρητικού Συρτού χορού.
Συμφωνώ ΚΑΙ στο τελευταίο που είπες (που δεν είχα σκεφτεί). Πιθανολογώ ότι (βέβαια) δεν πάνε να βάλουν κι επίτηδες φωτιές, αλλά ότι το όφελος αυτό που λες είναι δεδομένο. Γενικά, οτιδήποτε φράζει διεξόδους από την κατευθυνόμενη θρησκευτικότητα τους χαροποιεί (και δοξολογείται σαν «δοκιμασία από το θεό για τους πιστούς» μερικές φορές).
Για μένα ένας Θεός ξεχωριστός από το σύμπαν και υπεράνω του, είναι απλούστατα περιττός (και σίγουρα εξουσιαστικός). Αλλά… αυτό ανοίγει τεράστια συζήτηση.
omadeon το όλο πρόβλημα ξεκινά από την απομάκρυνσή μας από την φύση και την λατρεία της. Ας μην ξεχνάμε ότι οι θρησκείες που προέρχονται από τον ιουδαισμό ουσιαστικά μας προετρέπουν να μισούμε την φύση και τον άνθρωπο, μην ξεχνάς ότι θεωρούν ακόμη και τον έρωτα αμαρτία. Αυτή η κτηνώδης αποξένωση από τον κόσμο- κόσμημα όπως τον θεωρούσαν οι πρόγονοί μας μπορεί να φέρει ακόμη και τα αποτελέσματα που βλέπουμε. Και κάτι που ίσως δεν ξέρεις, όταν οι αρχαίοι Έλληνες έπαιρναν τα μάρμαρα από την Πεντέλη για να φτιάξουν τους ναούς των θεών μας ζητούσαν τη συγχώρεση της μητέρας Γης και προσπαθούσαν να αναπληρώσουν την πληγή που άνοιγαν στο σώμα της με κάποιο τεχνητό υλικό για να επανορθώσουν Η κατάντια των απογόνων τους ήρθε σήμερα το απόγευμα όταν κάψαμε το στάδιο στο οποίο ξεκίνησαν οι Ολυμπιακοί αγώνες.
Πραγματικά δεν το ήξερα (το περί μαρμάρων). Εντυπωσιακό γεγονός!
Καλά… ΑΝ είναι δυνατόν να κάηκε αρχαίο στάδιο με ερείπια και αγριόχορτα. Αυτό δείχνει το βαθμό της ΑΜΕΛΕΙΑΣ για τη φροντίδα του.
και δείχνει αγαπητέ omadeon πόσο σεβόμαστε την φύση και την ζωή.
Αποφεύγω πάντα το πρώτο και το δεύτερο πρόσωπο πληθυντικού. Το πρώτο για να μη φορτωθώ τις καμπούρες άλλων και το δεύτερο για να μην τσουβαλιάσω τους άλλους σαν καμπούρηδες. Το τρίτο πρόσωπο, κάτι λέει!
🙂
Όλοι έχουμε την ευθύνη μας, είτε μικρότερη είτε μεγαλύτερη, έστω και για το γεγονός ότι ανεχόμαστε κάποιες καταστάσεις.
Σίγουρα έτσι είναι,
αλλά… ΔΕΝ χρεωνόμαστε για όσα ανεχόμαστε… με το ζόρι! 🙂