Από την Αριστερά της Ομερτά στην Αριστερά του 21ου Αιώνα [1]

Τα πρόσφατα γεγονότα στο συνέδριο της Ιταλικής Αριστεράς (με την ωμή εξαπάτηση του ελληνικού κοινού) φέρνουν στο προσκήνιο μια εντελώς νέα ριζοσπαστική αντίληψη, που μέχρι τώρα βρισκόταν στο περιθώριο της παγκόσμιας συλλογικής συνείδησης και έλειπε από τα πολιτικά προγράμματα κάθε είδους αριστεράς. Πρόκειται για την ιδέα ότι το πιο σημαντικό ζητούμενο για τις σύγχρονες κοινωνίες δεν είναι η επινόηση κάποιου «αριστερού πολιτικού προγράμματος», που πιστεύει (ή αυταπατάται) ότι εξηγεί τα πάντα και λύνει όλα τα προβλήματα. Αντίθετα, το πιο σημαντικό ζητούμενο, που έχει υποτιμηθεί σοβαρά (ή λείπει) μέχρι τώρα, από όλες τις ριζοσπαστικές πολιτικές αφηγήσεις, είναι το αίτημα της διαφάνειας και του σεβασμού της α-λήθειας στον Δημόσιο Λόγο. Αυτό μπορεί να ακούγεται ιδεαλιστικό, αλλά η επικράτηση του Απόλυτου Πολιτικού Ψεύδους (ελέω Τσίπρα) στη δημόσια ζωή της χώρας μας θάπρεπε να μας κάνει να αναθεωρήσουμε κάποιες προτεραιότητες…

(το σύνθημα “Big Brother is watching, so are we” είναι των Wikileaks)

Όταν ο Δημόσιος Λόγος έχει μολυνθεί από ψεύδη τόσο μεγάλου μεγέθους όπως εκείνα του ΣΥΡΙΖΑ,  τότε οποιαδήποτε απόπειρα διατύπωσης ενός «ειλικρινέστερου» ή «ριζοσπαστικότερου» (κλπ.)  «αριστερού πολιτικού λόγου» είναι αναπόφευκτο  ότι θα προσκρούσει σε ένα τείχος δυσπιστίας και σαρκαστικής αμφισβήτησης από τη συντριπτική πλειοψηφία της χειμαζόμενης κοινωνίας.  Στη Λογική -ως γνωστόν- «από ένα ψεύδος τα πάντα έπονται», ενώ στην κοινωνία ισχύει το «μια φορά ψεύτης, για πάντα ψεύτης». Δυστυχώς, μέσα στην αντίληψη της  κοινωνικής πλειοψηφίας σήμερα,  ο «ψεύτης» δεν είναι (απαραίτητα) μόνο ο Τσίπρας (ή ο ΣΥΡΙΖΑ) αλλά οποιοσδήποτε εκφραστής «αριστερού» πολιτικού λόγου, που μοιάζει (έστω και ελάχιστα) με τον ψευδο-αριστερό συριζέικο πολιτικό Λόγο του Απόλυτου Ψεύδους, που μόλυνε το σύνολο της πολιτικής πραγματικότητας.

Από την άποψη της Καθαρής Λογικής, είναι ανέφικτο να αποδειχτεί αληθής λογική πρόταση από ένα σύνολο προτάσεων που περιλαμβάνει παράλογες ή ψευδείς προτάσεις. Αυτό, το ξέρει καλά ενστικτωδώς και ο κοινός νους, όταν (ολοένα και περισσότερο) δυσπιστεί ή αρνείται να πιστέψει σε οποιοδήποτε είδος αριστερού πολιτικού λόγου. Φυσικά, αυτή η δυσπιστία αφορά και το σύνολο του δημοσίου Πολιτικού Λόγου (όχι μόνο τον αριστερό), με αποτέλεσμα το θρίαμβο της απολιτίκ ιδιώτευσης και το πολιτικά επικίνδυνο συμπέρασμα «όλοι ίδιοι είναι»…

Κοντολογίς, σε μία κοινωνία όπου όλοι λένε ψέμματα (ή όπου το πολιτικό ψεύδος έγινε κανόνας)… ποιος θα σε πιστέψει, όταν ισχυρίζεσαι ότι εσύ λες την αλήθεια; -Για ποιό λόγο θάπρεπε να πιστέψει εσένα; Ο καθένας μπορεί σήμερα (μετά τον Τσίπρα) να κατασκευάζει τα πιο «επαναστατικά» και «ριζοσπαστικά» πολιτικά προγράμματα, όπου όμως -στην πραγματικότητα- ο ίδιος δεν πιστεύει ούτε μία λέξη (και «πίσω από κάθε λέξη κρύβεται ο Αλέξης»). Η ψευδής προσομοίωση του αριστερού πολιτικού Λόγου είναι σήμερα ο κανόνας.

Επιπλέον, δυστυχώς δεν είναι μόνο ο Τσίπρας, εκείνος που πρόδωσε αρχές. Μετά από έναν τόσο μεγάλο αριθμό πολιτικών μεταλλάξεων σε πρόσωπα (όπου «τα στερνά τιμούν τα πρώτα») κανένα «αγωνιστικό παρελθόν» δεν εγγυάται ότι ο κάτοχός του δεν μεταλλάχτηκε κάποια στιγμή σε (άλλον έναν) ψεύτη και προσομοιωτή αριστεροσύνης. Σήμερα, όποιος επιτίθεται σε επικριτές του προβάλλοντας «αριστερές περγαμηνές» συνήθως λέει ψέμματα, ή κρύβει ατοπήματα. Ακόμη κι αν είναι σε κάποια θέματα ειλικρινής, με τέτοιους ξεπερασμένους κομπασμούς καθίσταται αυτομάτως γενικά αναξιόπιστος και ποτέ δεν γίνεται πια πιστευτός.

Αυτό το πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό, αλλά και μη-επιλύσιμο από κάθε άποψη (λογική, πολιτική, κοινωνική)… εκτός αν επιχειρηθεί, κάποια στιγμή, μια πολιτική και λογική υπέρβαση, που θα φέρει στο προσκήνιο και θα αντιμετωπίσει το ίδιο το πρόβλημα του πολιτικού ψεύδους, αναζητώντας λύσεις σε «μετα-επίπεδο», όχι μέσα στο ίδιο το επίπεδο του συνηθισμένου (συνήθως «ξύλινου») πολιτικού λόγου, αλλά σε ένα μετα-επίπεδο (πολιτικής και κριτικής αντίληψης) το οποίο, παρακάμπτοντας το περιεχόμενο του συμβατικού πολιτικού Λόγου επικεντρώνεται στην αποδόμηση της δομής του: Καταδεικνύοντας, πρωτίστως, με όσο το δυνατόν απλούστερο τρόπο, τις «ρωγμές» μέσα στη  φαινομενική αληθοφάνεια των συμβατικών πολιτικών αφηγήσεων.

Εκείνο που χρειάζεται όμως, για να επιτευχθεί ακριβώς αυτό το ξεπέρασμα, δεν είναι κάποιο νέο είδος πολιτικού ευχολογίου, ούτε κάποια… μεταμοντέρνα διανοητική κατασκευή, κατάλληλη για φόρουμ φιλοσόφων και συζητήσεις συμποσίων. Το βασικότερο ζητούμενο, είναι ακριβώς μπροστά στα μάτια μας, παρόλο που συνήθως το ξεχνάμε ή δεν το βλέπουμε: -Είναι η άνευ όρων και ορίων  υπεράσπιση του βασικότερου συστατικού της δημόσιας ζωής, δηλαδή ενός ενιαίου και αδιαίρετου  Δημοσίου Λόγου, προσβάσιμου με διαφάνεια εξίσου από όλους.

Τι εννοούμε μ’ αυτό; -Δεν υπάρχει δημοκρατία, όταν δεν έχουν όλοι τα ίδια ακριβώς δικαιώματα πρόσβασης στον ίδιο  ενιαίο χώρο Δημοσίου Λόγου (και δημόσιας πολιτικής  ζύμωσης). -Να το πούμε πιο απλά; Π.χ. δεν υπάρχει «δημοκρατία», ούτε η παραμικρή πολιτική (και λογική) συνέπεια, όταν κάποιος λέει ορισμένα πράματα σε ένα «τμήμα» του Δημοσίου Λόγου και… εντελώς διαφορετικά πράματα σε ένα άλλο «τμήμα» του Δημοσίου Λόγου. Δεν υπάρχουν «τμήματα» μέσα στον Ενιαίο Δημόσιο Λόγο, διότι… αν υπήρχαν, τότε δεν θα ήταν ούτε Ενιαίος, ούτε Δημόσιος!

Στη σημερινή εποχή του Διαδικτύου, δεν υπάρχει πια, ούτε καν ως δυνατότητα, η ανοχή στο πολιτικό ψεύδος.

Γι’ αυτό το λόγο, πρώτα-πρώτα… όλες τις ψευδείς και επιτηδευμένες αφηγήσεις, όλες τις «αλα κάρτ» ανειλικρινείς θέσεις που «μαγειρεύονται» δολίως (κάθε φορά διαφορετικές) ανάλογα με το εκάστοτε ακροατήριο, πρέπει να τις ξεσκεπάσουμε, να τις απορρίψουμε και να τις θάψουμε οριστικά (μαζί με τους ενόχους). Κι αν δεν το κάνουμε εμείς, κάποιος άλλος θα το κάνει, αντί ημών. Προσοχή εδώ: Αυτό το «πρέπει», δεν είναι (άλλο ένα) ευχολόγιο. Είναι η ίδια η πραγματικότητα, στη σημερινή εποχή του διαδικτύου, και όποιος πάει κόντρα σ’ αυτή, οδεύει με επιτάχυνση προς τον πολιτικό του θάνατο…

Η σημασία του Ενιαίου Δημοσίου Λόγου

Στην ιστορία της Ανθρωπότητας, τα «κοινά» (commons) του Δημοσίου Λόγου έπαιξαν πρωταρχικό ρόλο στη θεμελίωση των κοινωνιών.  Αρχικά, μπορεί να ήταν η μάζωξη γύρω από μία φωτιά των μελών της  πρωτόγονης φυλής. Αργότερα, ήταν π.χ. το συμβούλιο των εκλεκτών του βασιλιά, ίσως μαζί με κάποιον γραφιά που κρατούσε πρακτικά, ενώ το ότι ο απλός λαός δεν συμμετείχε ήταν  πολύ σημαντικό συστατικό εκείνης της φεουδαρχικής κοινωνικής δομής. Κάποια άλλη -βραχύβια- ιστορική περίοδο, στην Αγορά της Αρχαίας Αθήνας, όλοι οι παρόντες είχαν ακριβώς την ίδια πρόσβαση (αρκεί να ήταν παρόντες). Πάρα πολύ αργότερα, τα (αστικά) κοινοβούλια με τα ψηφίσματα και τις δημόσιες ανακοινώσεις τους, ήταν ένας χώρος όπου όλοι οι πολίτες είχαν το ίδιο δικαίωμα πρόσβασης, παρόλο που πολύ λιγότεροι είχαν δικαίωμα λόγου (ή αποφάσεων).

Προσέξτε κάτι: Μετά από ένα σημείο, το δικαίωμα πρόσβασης ήταν εξ αρχής (και εξ ορισμού) ίδιο για όλους, παρόλο που δικαίωμα λόγου (και αποφάσεων) είχαν -σχεδόν πάντα- πολύ λίγοι. Από τότε, μέχρι και σήμερα, αυτή η ασυμμετρία μεταξύ δικαιώματος πρόσβασης και δικαιώματος έκφρασης λόγου είναι θεμελιώδες δομικό χαρακτηριστικό όλων των (μη-φεουδαρχικών) κοινωνιών, παρόλο που διαφέρει (από κοινωνία σε κοινωνία) ο τρόπος επιλογής της μειοψηφίας που κατέχει και το δικαίωμα λόγου (π.χ. με εκλογές, με επιλογή της ηγεσίας, κ.ο.κ.) Σε κάθε περίπτωση όμως, η ισότητα όλων των ανθρώπων στο δικαίωμα πρόσβασης του Δημοσίου Λόγου, ουδέποτε -μέχρι τώρα- αμφισβητήθηκε, σε όλες ανεξαιρέτως τις μετα-φεουδαρχικές κοινωνίες (ακόμη και σε δικτατορικά καθεστώτα).

Μέχρι τώρα, σε οποιαδήποτε σύγχρονη κοινωνία, ο καθένας μπορεί να δει (έστω δυνάμει, αν το επιθυμεί) ο,τιδήποτε (επιτρέπεται να) εκφράζεται μέσα στον (κοινό για όλους) Δημόσιο Χώρο, χωρίς εξαίρεση. Αν υπάρξει εξαίρεση, τότε αυτομάτως καταργείται ο ίδιος ο Δημόσιος Λόγος και μετατρέπεται σε ιδιωτικό (ή για λίγους)… εκτός αν μιλάμε για περιορισμούς που επιβάλλονται σε φυλακισμένους ή σε πολιτικούς κρατουμένους. Ακόμη κι αυτοί, βέβαια… σε πολλές κοινωνίες δεν στερούνται πρόσβασης στη δημόσια τηλεόραση ή στον Τύπο, παρόλο που η ίδια η φυλάκιση έχει την έννοια -ακριβώς- της στέρησης  πρόσβασης σε δημόσια κοινά (ή/και δημόσια δικαιώματα) κοινά εξίσου για όλους τους άλλους (τους μη-φυλακισμένους).

Βέβαια, ο Δημόσιος Λόγος ανέκαθεν περιοριζόταν από απαγορεύσεις και λογοκρισίες περιεχομένων (τα οποία παραβιάζουν νόμους, ή δεν αρέσουν στο κατεστημένο, κλπ.) Παρόλ’ αυτά, από τη στιγμή που επιτρέπεται σε κάτι να εκφραστεί δημόσια, η ελεύθερη πρόσβαση όλων των μελών της κοινωνίας σ’ αυτή την έκφραση (και γενικά σε όλο τον Δημόσιο Λόγο) ήταν αυτονόητα ίση για όλους, ακόμη και στις πιο στυγνές δικτατορίες (οι οποίες λογοκρίνουν, ή απαγορεύουν, πολλά είδη περιεχομένων μέσα στον δικό τους ενιαίο Δημόσιο Λόγο).

Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι σε ορισμένες φεουδαρχικές (συνήθως θεοκρατικές) κοινωνίες του παρελθόντος, αυτό το «δικαίωμα ίσης πρόσβασης» όλων σε έναν (ενιαίο για όλους) Δημόσιο Λόγο, δεν ήταν καθόλου αυτονόητο. Π.χ. ο Συλλογικός Λόγος ιερατείων, αρχιερέων ή αυλικών κάποιων ηγεμόνων, ήταν μυστικός (και απαγορευμένος) για την πλειονότητα των κοινών θνητών, όπως οι συνεδριάσεις μυστικών εταιρειών σε μη-μυημένους. Μ’ αυτή την έννοια, αυτός ο Συλλογικός Λόγος δεν ήταν καν δημόσιος. Δηλαδή, δεν υπήρχε Ενιαίος Δημόσιος Λόγος σε τέτοιες κοινωνίες. Υπήρχε -ενδεχομένως- ένα είδος «ψευδο-δημόσιου» Συλλογικού Λόγου κάποιων εκλεκτών, ταυτόχρονα με την απόκρυψη ή συσκότισή του, δηλαδή την απαγόρευση πρόσβασης σ’  αυτόν για όλο τον (ενδεχομένως αμόρφωτο, ή απλώς αμύητο) υπόλοιπο πληθυσμό.

Εν κατακλείδι, αυτό που οι κοινωνιολόγοι ονομάζουν «μοντέρνα» ή «νεωτερική» ιστορική περίοδο , (όπως και η λεγόμενη «μετα-νεωτερική», κλπ.) συνδέεται με την ύπαρξη ενός Ενιαίου Δημόσιου Λόγου, στον οποίο όλα τα μέλη της κοινωνίας έχουν ίση πρόσβαση, ανεξάρτητα από το αν ζουν (π.χ.) σε δικτατορικό ή σε αστικο-δημοκρατικό καθεστώς, ανεξάρτητα και από το αν (ή το κατά πόσον) ο καθένας στερείται (ή απολαμβάνει) κάποιο δικαίωμα συμμετοχής και έκφρασης, μέσα σ’ αυτό τον Ενιαίο Δημόσιο Λόγο.

Και τώρα… φτάνουμε σε ένα σημείο-καμπή. Με «κακά νέα», αλλά και με «καλά νέα».

1. Τα «κακά νέα»: Δυστυχώς, στη δική μας εποχή, το (αυτονόητο μέχρι τώρα) δικαίωμα ίσης πρόσβασης όλων σε έναν Ενιαίο Δημόσιο Λόγο (ένα δικαίωμα που έλειπε μόνο σε ορισμένες παλιές φεουδαρχικές κοινωνίες) τείνει να αμφισβητηθεί και πάλι, από μία τεράστια πολιτική και πολιτισμική οπισθοδρόμηση, προς την κατεύθυνση μιας «Νέας Φεουδαρχίας». [Το διαδίκτυο -εν μέρει- συμβάλλει σ’ αυτή την αρνητική εξέλιξη, π.χ. μέσω του facebook].
   
2. Τα «καλά νέα»:  Ευτυχώς, στη δική μας εποχή, η (αυτονόητη μέχρι τώρα) τεράστια δύναμη μιας προνομιούχας μειοψηφίας να επεμβαίνει στον Δημόσιο Λόγο, καταστρέφοντας, κρύβοντας ή σβήνοντας τμήματά του, ή ακόμη και καταργώντας τον εξ ολοκλήρου από έναν «μυστικισμό για εκλεκτούς»… είναι μια δύναμη που (ολοένα και περισσότερο) φθίνει και ακυρώνεται. [Το διαδίκτυο συμβάλλει και σ’ αυτή την θετική εξέλιξη, πάρα πολύ περισσότερο…].
   

 (συνεχίζεται)