Slavoj Žižek

Image by sleepinyourhat via Flickr

 

• Omadeon’s bookmarks on Slavoj Žižek
• Slavoj Zizek Videos with Greek Subtitles (by Omadeon)
• https://omadeon.wordpress.com/videos/zizek-videos (ZIZEK Videos in this blog)
• NEW: Slavoj Žižek bibliography (and George Omadeon’s personal library)

______________________________

Quotes from Slavoj Žižek (not only from his books)

___________________________

Ο Badiou αναπτύσσει την έννοια του “ατονικού” κόσμου (monde atone), [2] του κόσμου που στερείται του “σημείου” με την Λακανική έννοια: όπως το “σημείο του χτυπήματος” (point de capiton) – σαν το χτύπημα του παπλώματος ή το καπιτονάρισμα, που δίνει την ομοιογενή μορφή στα αρχικά ανομοιογενή στρώματα του παπλώματος – έτσι, η παρέμβαση ενός Κυρίαρχου-Σηματοδότη (Master-Signifier) επιβάλλει μια αρχή “διάταξης” στον κόσμο μέσω του σημείου μιας απλής απόφασης (“ναι ή όχι”), με την οποία η συγκεχυμένη πολλαπλότητα ανάγεται βίαια σε μια “ελάχιστη διαφορά.” Δηλαδή, τι είναι ο Κυρίαρχος-Σηματοδότης;

[…]

Κανείς άλλος δεν έδωσε μια συνοπτικότερη περιγραφή αυτού του ζητήματος από τον John F. Kennedy:

“Η ουσία της τελικής απόφασης παραμένει απροσπέλαστη στον παρατηρητή – και, στην πραγματικότητα, συχνά και στον ίδιο τον άνθρωπο, που παίρνει την απόφαση.”

Μια τέτοια στάση, που ποτέ δεν μπορεί πλήρως να βασισθεί σε λόγους κι αιτίες, είναι η στάση ενός Κυρίαρχου. Επομένως, δεν υπάρχει κανένας λόγος να είναι κανείς απορριπτικός απέναντι στη λογική του Κυρίαρχου, να την ταυτίζει βιαστικά με την “αυταρχική καταπίεση”: η στάση του Κυρίαρχου είναι η στάση, που θεμελιώνει κάθε κοινωνικό δεσμό. Ας φαντασθούμε μια συγκεχυμένη κατάσταση κάποιας κοινωνικής αποσύνθεσης, στην οποία η συνεκτική ισχύς της ιδεολογίας χάνει την αποτελεσματικότητά της: σε μια τέτοια κατάσταση, ο Κυρίαρχος είναι αυτός που εφευρίσκει μια καινούργια σηματοδότηση, το περίφημο “σημείο του χτυπήματος,” το οποίο πάλι σταθεροποιεί την κατάσταση και την καθιστά ευαναγνώσιμη.

[…]

Το βασικό χαρακτηριστικό του “μεταμοντέρνου” μας κόσμου είναι η προσπάθεια παράκαμψης αυτής της λειτουργίας του Κυρίαρχου-Σηματοδότη: η “πολυπλοκότητα” του κόσμου θα πρέπει να επιβεβαιώνεται χωρίς όρους και κάθε Κυρίαρχος-Σηματοδότης, που θέλει να επιβάλει κάποια τάξη στον κόσμο, θα πρέπει να “αποδομείται,” να διασκορπίζεται, να “διαχέεται”: “Η σύγχρονη απολογία για την “πολυπλοκότητα” του κόσμου … στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια γενικευμένη επιθυμία της ατονικότητας” (σελ. 443).

[…]

Αυτό που ο δημοκρατικός υλισμός οργισμένα απορρίπτει είναι η έννοια ότι μπορεί να υπάρξει μια άπειρη καθολική Αλήθεια, η οποία διασχίζει όλο αυτό το πλήθος των κόσμων – στην πολιτική, κάτι τέτοιο ισοδυναμεί με τον “ολοκληρωτισμό,” που επιβάλλει την αλήθεια του ως καθολική. Γι’ αυτό το λόγο, πρέπει κανείς να απορρίψει, ας πούμε, τους Ιακωβίνους, οι οποίοι επέβαλαν στην πλειονότητα της Γαλλικής κοινωνίας τις δικές-τους καθολικές έννοιες της ισότητας και άλλων αληθειών και, με τον τρόπο αυτό, αναγκαστικά κατέληξαν στην τρομοκρατία.. Κι αυτό μας φέρνει στο δεύτερο συμπλήρωμα: υπάρχει μια ακόμη στενότερη πολιτική εκδοχή του αξιώματος του δημοκρατικού υλισμού: “Όλα όσα διαδραματίζονται στη σημερινή κοινωνία αποτελούν την δυναμική της μετα-μοντέρνας παγκοσμιοποίησης μαζί με τις (συντηρητικές-νοσταλγικές, φονταμενταλιστικές, παλιές αριστερίστικες, εθνικιστικές, θρησκευτικές κ.λπ.) αντιδράσεις κι αντιστάσεις σ’ αυτήν” – θέση στην οποία, φυσικά, η υλιστική διαλεκτική προσθέτει τον όρο της “μ’ εξαίρεση την ριζοσπαστική-χειραφετική (Κομμουνιστική) πολιτική της αλήθειας.”

[…]

…Επομένως, το πρώτον καθήκον της χειραφετικής πολιτικής είναι η διάκριση μεταξύ “λάθους” και “σωστών” σημείων, “λάθους” και “σωστών” επιλογών, δηλαδή, η επαναφορά του τρίτου στοιχείου, του οποίου η εξάλειψη συντηρεί την λάθος επιλογή – όπως, σήμερα, η λάθος επιλογή μεταξύ “φιλελεύθερης δημοκρατίας ή Ισλαμοφασισμού” συντηρείται πάνω από την εξάλειψη της ριζοσπαστικής κοσμικής χειραφετικής πολιτικής. Γι’ αυτό, θα πρέπει κανείς να είναι κατηγορηματικός στην απόρριψη του επικίνδυνου αποφθέγματος “ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου,” που μας οδηγεί να ανακαλύψουμε ένα δήθεν “προοδευτικό” αντι-ιμπεριαλιστικό δυναμικό στα φονταμενταλιστικά Ισλαμιστικά κινήματα. Το ιδεολογικό σύμπαν κινημάτων, σαν την Χεζμπολά, στηρίζεται στο θόλωμα των διακρίσεων μεταξύ καπιταλιστικού νεο-ιμπεριαλισμού και κοσμικής προοδευτικής χειραφέτησης: μέσα στον ιδεολογικό χώρο της Χεζμπολά, η χειραφέτηση των γυναικών, τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων κ.λπ. δεν είναι ΤΙΠΟΤΕ ΑΛΛΟ ΠΑΡΑ η “παρακμιακή” ηθική πλευρά του Δυτικού ιμπεριαλισμού..

[…]

Σήμερα, οι προοδευτικοί φιλελεύθεροι συχνά παραπονούνται ότι θα ήθελαν μεν να συμμετάσχουν σε μια “επανάσταση” (σ’ ένα πιο ριζοσπαστικό χειραφετικό πολιτικό κίνημα), αλλά όσο απελπισμένα κι αν την αναζητούν, απλώς “δεν την βλέπουν” (δεν βλέπουν πουθενά στον κοινωνικό ορίζοντα έναν πολιτικό φορέα, που να έχει την θέληση και την δύναμη να ασχοληθεί σοβαρά με μια τέτοια προοπτική). Ενώ υπάρχει κάποια δόση αλήθειας σ’ αυτό, εντούτοις, θα έπρεπε να προσθέσει κανείς ότι και η ίδια η στάση των φιλελεύθερων είναι από μόνη της μέρος του προβλήματος: αν απλώς και μόνο περιμένει κανείς, για να “δει” ένα επαναστατικό κίνημα, αυτό, φυσικά, δεν πρόκειται να εμφανισθεί από μόνο του και, έτσι, δεν πρόκειται να το δει.

[…]

Δεν είναι να απορεί κανείς που οι Μενσεβίκοι κι όσοι αντιτίθεντο στο κάλεσμα του Λένιν για την επαναστατική κατάληψη της εξουσίας το καλοκαίρι του 1917 “δεν έβλεπαν” σαν “ώριμες” τις συνθήκες γι’ αυτό και, αντίθετα, το θεωρούσαν “πρόωρο” – απλώς δεν ΗΘΕΛΑΝ την επανάσταση. (Μια άλλη εκδοχή αυτού του σκεπτικιστικού επιχειρήματος για την “όραση” είναι ο ισχυρισμός των φιλελεύθερων ότι, επειδή ο καπιταλισμός είναι σήμερα τόσο παγκοσμιοποιημένος και περικλείει τα πάντα και τους πάντες, δεν μπορούν να “δουν” καμιά άλλη σοβαρή εναλλακτική λύση απέναντί του, δεν μπορούν να φαντασθούν κάτι το “εφικτό” έξω απ’ αυτόν. Η απάντηση σ’ αυτόν τον ισχυρισμό είναι ότι, αν αληθεύει, τότε δεν βλέπει κανείς καθόλου, έτσι κι αλλιώς: το ζητούμενο δεν είναι να δει κανείς προς τα έξω, αλλά να δει, στην κυριολεξία [για να κατανοήσει την φύση του σημερινού καπιταλισμού] – οπότε το Μαρξιστικό στοίχημα είναι ότι, όταν “βλέπουμε” κάτι, το βλέπουμε αρκετά καλά, έτσι ώστε ακόμη και να μπορούμε να βγούμε έξω απ’ αυτό..) Επομένως, η απάντησή μας στους ανήσυχους προοδευτικούς φιλελεύθερους, σ’ όσους είναι πρόθυμοι να μπουν στην επανάσταση, αλλά δεν βλέπουν τις ευκαιρίες της πουθενά γύρω, θα πρέπει να είναι σαν την απάντηση στον οικολόγο της παροιμίας, που ανησυχεί για την πιθανότητα της καταστροφής: μην ανησυχείς, η καταστροφή θα έρθει.

[…]

Η ώθηση του θανάτου ΔΕΝ συναντιέται μέσα στον πόθο των ηρώων του Wagner να πεθάνουν, να βρουν την ειρήνη στον θάνατο: είναι, αντίθετα, ακριβώς το αντίθετο του θανάτου – ένα όνομα για την ίδια την “μη νεκρή” αιώνια ζωή, για την τρομερή μοίρα της υποταγής στον ατέλειωτο επαναλαμβανόμενο κύκλο της περιπλάνησης μέσα στην ενοχή και τον πόνο. Ο τελικός θάνατος των Wagnerιανών ηρώων (του Ολλανδού, του Wotan, του Τριστάνου, του Amfortas) είναι, επομένως, η στιγμή της απελευθέρωσής τους από τα νύχια της ώθησης του θανάτου. Ο Τριστάνος στην Πράξη ΙΙΙ δεν είναι απελπισμένος, επειδή φοβάται να πεθάνει: αυτό που τον κάνει απελπισμένο είναι ότι, χωρίς την Ιζόλδη, δεν μπορεί να πεθάνει και είναι καταδικασμένος σε μια αιώνια λαχτάρα – ανυπόμονος περιμένει την άφιξή της, για να μπορέσει να πεθάνει. Το ενδεχόμενο που φοβάται δεν είναι του θανάτου χωρίς την Ιζόλδη (το τυπικό παράπονο ενός εραστή), αλλά μάλλον της ατέλειωτης ζωής χωρίς αυτήν. Το έσχατο μάθημα της ψυχανάλυσης είναι ότι η ανθρώπινη ζωή δεν είναι ποτέ “μόνο ζωή”: οι άνθρωποι δεν είναι απλώς ζωντανοί, διακατέχονται από την περίεργη ώθηση να απολαμβάνουν την ζωή εν περισσεία, παθιασμένα προσκολλημένοι σ’ ένα πλεόνασμα, το οποίο υπερβαίνει και παρεκτρέπει την συνήθη πορεία των πραγμάτων. Αυτό το πλεόνασμα εγγράφεται μέσα στο ανθρώπινο σώμα με τη μορφή ενός τραύματος, που καθιστά το υποκείμενο “μη νεκρό,” στερώντας το την ικανότητα του θανάτου (πέρα από το τραύμα του Τριστάνου και του Amfortas, υπάρχει, φυσικά, ΤΟ τραύμα, αυτό από τον “Γιατρό της Χώρας” του Κάφκα): μόνον όταν θεραπευτεί αυτό το τραύμα, μπορεί ο ήρωας να πεθάνει εν ειρήνη.

[…]

Το ιδιόμορφο Ντελεζιανό παράδοξο είναι ότι κάτι αληθινά Καινούργιο μπορεί μόνο να αναδυθεί μέσα από την επανάληψη. Αυτό που η επανάληψη επαναλαμβάνει δεν είναι ο τρόπος που το παρελθόν “ήταν στην πραγματικότητα,” αλλά η εγγενής στο παρελθόν δυνητικότητα, η οποία προδόθηκε από την παρελθούσα πραγματοποίηση. Μ’ αυτήν την ακριβή έννοια, η ανάδυση του Καινούργιου αλλάζει το ίδιο το παρελθόν, δηλαδή, αλλάζει αναδρομικά (όχι το πραγματικό παρελθόν – δεν βρισκόμαστε σ’ επιστημονική φαντασία – αλλά) την ισορροπία στο παρελθόν μεταξύ της πραγματικότητας (actuality) και της δυνητικότητας (virtuality). Θυμηθείτε το παλιό παράδειγμα, που χρησιμοποιούσε ο Walter Benjamin: η Οκτωβριανή Επανάσταση επανέλαβε την Γαλλική Επανάσταση, ρεφάροντας για την αποτυχία της, ξεθάβοντας και επαναλαμβάνοντας την ίδια παρώθηση. Ήδη, για τον Kierkegaard, η επανάληψη είναι μια “αντεστραμμένη μνήμη,” μια κίνηση προς τα μπρος, παραγωγή του Καινούργιου, και όχι αναπαραγωγή του Παλιού. Το ότι “δεν υπάρχει τίποτε καινούργιο κάτω από τον ήλιο” είναι η ισχυρότερη αντίθεση στην κίνηση της επανάληψης. Γι’ αυτό, δεν είναι μόνο ότι η επανάληψη αποτελεί την ανάδυση (ή έναν τρόπο ανάδυσης) του Καινούργιου – αλλά το Καινούργιο μπορεί ΜΟΝΟ να αναδυθεί με την επανάληψη. Το κλειδί σ’ αυτό το παράδοξο είναι, φυσικά, αυτό που ο Deleuze χαρακτηρίζει σαν διαφορά μεταξύ του Δυνητικού (Virtual) και του Πραγματικού (Actual) (και το οποίο – γιατί όχι; – επίσης θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει σαν διαφορά μεταξύ Πνεύματος και Γράμματος).

Πηγή: Slavoj Zizek: Για τον Alain Badiou και τις Λογικές των Κόσμων (Logiques des mondes) – Κοινωνικά Κινήματα και Κοινωνικά Δίκτυα

_________________

Slavoj Zizek: Philosophy – Key Ideas

The Disintegration of the Big Other

One key aspect of the universalization of reflexivity is the resulting disintegration of the big Other, the communal network of social institutions, customs and laws. For Zizek, the big Other was always dead, in the sense that it never existed in the first place as a material thing. All it ever was (and is) is a purely symbolic order. It means that we all engage in a minimum of idealization, disavowing the brute fact of the Real in favor of another Symbolic world behind it. Zizek expresses this disavowal in terms of an «as if». In order to coexist with our neighbors we act «as if» they do not smell bad or look ridiculous.

The big Other is then a kind of collective lie to which we all individually subscribe. We all know that the emperor is naked (in the Real) but nonetheless we agree to the deception that he is wearing new clothes (in the Symbolic). When Zizek avers that «the big Other no longer exists» is that in the new postmodern era of reflexivity we no longer believe that the emperor is wearing clothes. We believe the testimony of our eyes (his nakedness in the Real) rather than the words of the big Other (his Symbolic new clothes). Instead of treating this as a case of punctuting hypocrisy, Zizek argues that «we get more than we bargained for – that the very community of which we were a member has disintegrated» (For They Know Not What They Do). There is a demise in «Symbolic efficiency».

Symbolic efficiency refers to the way in which for a fact to become true it is not enough for us just to know it, we need to know that the fact is also known by the big Other too. For Zizek, it is the big Other which confers an identity upon the many decentered personalities of the contemporary subject. The different aspects of my personality do not claim an equal status in the Symbolic – it is only the Self or Selves registered by the big Other which display Symbolic efficiency, which are fully recognized by everyone else and determine my socio-economic position. The level at which this takes place is not that of «reality» as opposed to the play of my imagination – Lacan’s point is not that, behind the multiplicity of phantasmatic identities, there is a hard core of some «real Self», we are dealing with a symbolic fiction, but a fiction which, for contingent reasons that have nothing to do with its inherent structure, possesses performative power – is socially operative, structures the socio-symbolic reality in which I participate. The status of the same person, inclusive of his/her very «real» features, can appear in an entirely different light the moment the modality of his/her relationship to the big Other changes. (The Ticklish Subject: the Absent Center of Political Ideology)

The Return of the Big Other
Besides the construction of little big Others as a reaction of the demise of the big Other, Zizek identifies another response in the positing of a big Other that actually exists in the Real. The name Lacan gives to an Other in the Real is «the Other of the Other». A belief in an Other of the Other, in someone or something who is really pulling the strings of society and organizing everything, is one of the signs of paranoia. Needless to say that it is commonplace to argue that the dominant pathology today is paranoia: countless books and films refer to some organization which covertly control governments, news, markets and academia. Zizek proposes that the cause of this paranoia can be located in a reaction to the demise of the big Other:

When faced with such a paranoid construction, we must not forget Freud’s warning and mistake it for the «ilness» itself:  the paranoid construction is, on the contrary, an attempt to heal ourselves, to pull ourselves out of the real «illness», the «end of the world», the breakdown of the symbolic universe, by menas of this  substitute formation. Looking Awry: an Introduction to Jacques Lacan through Popular Culture)

Paradoxically, then, Zizek argues that the typical postmodern subject is one who displays an outright cynicism towards official institutions, yet at the same time believes in the existence of conspiracies and an unseen Other pulling the strings. This apparently contradictory coupling of cynicism and belief is strictly correlative to the demise of the big Other. Its disappearance causes us to construct an Other of the Other in order to escape the unbearable freedom its loss encumbers us with. Conversely, there is no need to take the big Other seriously if we believe in an Other of the Other. We therefore display cynicism and belief in equal and sincere measures.

Related articles

• Ο Συλλογικός Διαδικτυακός Λόγος θάπρεπε να ήταν η Σύγχρονη Κυρίαρχη Αφήγηση (κύριε Τάκη Φωτόπουλε) (metaomadeon.wordpress.com)
• Takis Fotopoulos’ threats, insults and slander against David Ames Curtis and me (English Translation) (metaomadeon.wordpress.com)
• Slavoj Žižek: Τι µας έµαθε το κίνηµα των καταλήψεων από τη Νέα Υόρκη ως τη Μαδρίτη. (ilesxi.wordpress.com)
• Slavoj Žižek, the 2nd half of 2011 (azumih.wordpress.com)
• Todd May & Saul Newman: Μετα-αναρχισμός & Εξεγέρσεις (Διήμερο Εκδηλώσεων-Nosotros-25 & 26 Νοέμβρη 2011) (sxoliastesxwrissynora.wordpress.com)
• Saul Newman, Ορίζοντες αναρχίας: Μετα-αναρχισμός και η σχέση του με το Συμβάν και τις σύγχρονες εξεγέρσεις (parallhlografos.wordpress.com)
• Slavoj Žižek – The Revolt of the Salaried Bourgeoisie – LRB 11 January 2012 (tiarelounge.wordpress.com)